Stres beyin hücrelerini öldürüyor

Yale Üniversitesi Beyin Cerrahisi Bölüm Başkanı Dr. Murat Günel, insan beynini nasıl daha verimli kullanabileceğimiz konusundaki sorularımızı yanıtladı.

Kadınla erkeklerin beyin yapıları birbirlerinden farklı mı?
Evet. İlk olarak erkeklerin beyin ağırlıkları kadınlardan daha fazla. Fakat bu erkeklerin kadınlardan daha zeki olduğu anlamına gelmiyor. Son yıllarda fonksiyonel MRI ile yapılan çalışmalar belli fonksiyonların kadınlarda belli fonksiyonların ise erkeklerde daha üstün olduğunu ortaya çıkarttı. Örneğin, kadınların hafızaları daha iyi olduğu halde, yön bulma duygusu erkeklerde daha gelişmiştir. Aynı zamanda hormonların da beyin üzerinde büyük etkisi vardır. Zaten o nedenle kadınlarla erkeklerin davranışları farklıdır. Aynı zamanda kadınlarda hormonların değiştiği dönemde ruh halinin değişmesi buna bağlı olarak gelişiyor. Gebelikte aş ermenin etkisi de hormonlardaki değişimin beyin üzerindeki etkisinden kaynaklanıyor.

Şehir hayatının beynimiz üzerinde etkisi var mı? Şehirde yaşamak bizi nasıl etkiliyor?
Şehir hayatının değişik açılardan olumlu ve olumsuz etkileri vardır. Çevre kirliliğinden yaşamsal tek düzeliğe kadar pek çok faktör beyni olumsuz yönde etkiler. Fakat aynı zamanda sosyal iletişimlere bağlı olarak olumlu etkileri de vardır. Rutinin dışına çıkıp beyni çalıştırmak gerekir. Örneğin, ben boş zamanlarda yazmayı, okumayı, boş boş durmayı severim. Hafta sonu gezileri beynin rutin dışına çıkmasına yardımcı olur.

Stresin beyin hücresi üzerinde gerçekten öldürücü etkisi var mı?
Mekanizmasını tam olarak anlamasak bile stresin beyin ve vücut sağlığı üzerinde olumsuz birçok etkisi var. İlk olarak kan basıncını artırarak beyin olsun, kalp olsun tüm organları yıpratıyor. Stresin yanında ortaya çıkan duygular da çok önemlidir. Çünkü duygular maddelerin bir bakıma salgılandığını gösterir. Örneğin sevdiğiniz birinin başarısını beklerken duyduğunuz stresle, bir kaza anında yaşadığınız stres farklıdır. Olumsuz duygulara neden olan stres, beyinde öldürücü etki yapar.

Hafızayı çeşitli yöntemlerle güçlendirmek mümkün mü?
Hafıza beynin en karmaşık fonksiyonlarından biridir. Beyindeki birçok değişik bölgenin birlikte çalışması sonucu ortaya çıkar. Hoşumuza giden konular hafızamıza daha kolay kaydedilir. Konuyu sevmek, eğlenceli hale getirmek, bu bölgeyi aktif hale getirdiğinden öğrenmek kolaylaşır. Fakat iş bu noktada bitmez. Öğrenmenin ve hafızanın devamlı hale gelebilmesi için bilginin bu bölgeden beynin başka bölgelerine taşınması gerekir. Bir iş ne kadar çok tekrarlanırsa, öğrenme o kadar kolay olur.

Beyne nasıl egzersiz yaptırılır?
Değişik bölgelerin değişik egzersizleri vardır. Örneğin bulmaca çözmek kelimelerle ilgiliyse sol bölgeyi, daha görsel bir bulmaca ise beynin görme sinirlerinin bulunduğu arka tarafını çalıştırır. Müzik dinlemek beynin her iki tarafını da güçlendirir. Klasik müzik bence bir bakıma ilaç gibidir. İnsan beynine hitap eder.

Vitaminler beyin sağlığını destekler mi?
Ben vitamin konusunun biraz abartıldığını düşünüyorum. Günümüzdeki yiyecekler suni olarak güçlendirdiği için vitamin yetersizliğine girmek düzgün beslenen bir insan için gerçekten zordur. Son zamanlarda ‘antioksidan’ denen bir bakıma vücutta paslanmayı engelleyen maddelerin alınmasının faydaları üzerinde duruluyor. Damarlara iyi gelen pek çok yiyecek, beyin için de yararladır. Özellikle balık yağı ya da zeytinyağının önemli etkisi olduğunu düşünüyorum. Ancak her şeyden önce dengeli yemek yemek önemli. Bu konuda en ilginç çalışma maymunlar üzerinde yapıldı. Yemekleri kısılan, az yemek verilen maymunlar çok daha uzun yaşadılar.